مسجد خواجه نصر پارسا
۱- موقعیت دقیق جغرافیائی
مسجد خواجه نصر پارسا در شهر بلخ، یکی از کهنترین شهرهای افغانستان، موقعیت دارد. این مسجد در نزدیکی سایر بناهای تاریخی بلخ قرار گرفته و بعنوان یکی از مهمترین مراکز مذهبی این شهر شناخته میشود.
۲- موقعیت عرض و طول جغرافیائی
این مسجد در عرض جغرافیائی ۳۶.۷۵۷۵ درجه شمالی و طول جغرافیائی ۶۶.۸۹۸۷ درجه شرقی موقعیت دارد.
۳- پیشینۀ تاریخی
مسجد خواجه نصر پارسا در دورۀ تیموریان، یعنی در قرن ۱۵ سنه مشترک، ساخته شده است. این مسجد به خواجه نصر پارسا، یکی از شخصیتهای برجسته صوفی و عارف زمانه، منسوب است.
بلخ به عنوان یکی از مراکز مهم تمدنی، در دوران تیموریان شاهد رشد و شکوفایی بود و این مسجد نیز در همان دوره بعنوان یکی از بناهای مذهبی و فرهنگی مهم تأسیس شد.
۴- ویژهگیهای معماری
معماری مسجد خواجه نصر پارسا ترکیبی از سبک معماری تیموری و خراسانی است. این مسجد دارای گنبد بزرگ، مناره های مرتفع، کاشیکاریهای زیبا و تزئینات هندسی ظریف میباشد.
از ویژگیهای برجسته این بنا، مقرنسکاریهای سقف، خطوط خوشنویسی کوفی و نقوش اسلیمی بر روی دیوارها است که نشاندهندۀ اوج هنر معماری دوره تیموریان میباشد.
۵- اهمیت فرهنگی
مسجد خواجه نصر پارسا یکی از مهمترین نمادهای مذهبی و فرهنگی افغانستان محسوب میشود. این بنا نهتنها یک مرکز عبادی، بلکه مکانی برای تجمع علما، صوفیان و اندیشمندان بوده است.
همچنین، این مسجد نمادی از شکوه تاریخی بلخ است که در دوره های مختلف نقش مهمی در حفظ و گسترش فرهنگ اسلامی در منطقه داشته است.
۶- نام کاشف و سال کشف آن
مسجد خواجه نصر پارسا همواره در حافظه تاریخی مردم افغانستان زنده بوده و هیچگاه از بین نرفته است. اما بررسیهای دقیق باستانشناسی و مطالعات علمی روی این مسجد در قرن بیستم توسط پژوهشگران داخلی و بینالمللی آغاز شد.
این مسجد با وجود گذشت قرنها همچنان بعنوان یک بنای مذهبی مورد استفاده قرار دارد و تلاشهای متعددی برای بازسازی و حفظ این اثر تاریخی انجام شده است.
مسجد خواجه نصر پارسا یکی از افتخارات فرهنگی افغانستان به شمار میرود و نشانگر تاریخ پرعظمت بلخ و جایگاه آن در تمدن اسلامی است.
١- کره جغرافیایی موقعیت
د خواجه نصر پارسا جومات د افغانستان د بلخ ښار په زړه کې موقعیت لري، چې د سیمې له لرغونو مذهبي او تاریخي ودانیو څخه شمیرل کیږي. دا جومات د بلخ ښار د نورو تاریخي آبداتو ترڅنګ موقعیت لري او د اسلامي تمدن یوه مهمه یادګاري ده.
٢- جغرافیایی عرض او طول
د خواجه نصر پارسا جومات د ٣٦.٧٥٧٥ درجې شمالي عرض او ٦٦.٨٩٨٧ درجې ختیځ طول کې موقعیت لري.
٣- تاریخي شالید
دا جومات د تیموري دورې پر مهال، په ١٥م قرن سنه مشترک کې جوړ شو. دا جومات د خواجه نصر پارسا په نوم، چې یو وتلی صوفي عالم او عارف و، نومول شوی دی.
د تیموري دورې پر مهال، بلخ د علم، عرفان، او تصوف یوه مهمه مرکز و، او د دې جومات جوړیدو دیني، فرهنګي، او علمي اهمیت درلود.
٤- معماري ځانګړتیاوې
د خواجه نصر پارسا جومات معماري د تیموري او خراسانی سبک ترکیب دی. د جومات جوړښت لوی ګنبد، جګ منارونه، ښکلې کاشيکاري، او پیچلي هندسي نقوش لري.
د دې ودانۍ یو له مهمو ځانګړتیاوو څخه د مقرنسونو ښکلي ګچبری، په دیوالونو کې کوفي خطاطي، او نباتي هنري نقوش دي، چې د تیموري معمارۍ لوړ مهارت ښيي.
٥- فرهنګي اهمیت
د خواجه نصر پارسا جومات د افغانستان د مهمو مذهبي او فرهنګي آبداتو څخه شمیرل کیږي. دا جومات نه یوازې د عبادت لپاره کاریدلی، بلکې د علماوو، صوفیانو، او پوهانو د غونډو لپاره هم یوه مهمه مرکز و.
همداراز، دا جومات د بلخ د اسلامي تمدن د زرین دورې یوه ژوندۍ نښه ده، چې د افغانستان د فرهنګي او تاریخي هویت یوه مهمه برخه جوړوي.
٦- د کشف او ساتنې هڅې
د خواجه نصر پارسا جومات هیڅکله له خلکو هیر شوی نه و، خو د دې جومات رسمي او علمي مطالعې د ٢٠مې پېړۍ په لومړیو کې پیل شوې.
سره له دې چې پیړۍ پیړۍ پرې تیرې شوې، خو دا جومات اوس هم د عبادت لپاره فعال دی، او د تاریخي ودانیو د ساتنې لپاره د دې بیا رغونې ته ځانګړې پاملرنه شوې ده.
د خواجه نصر پارسا جومات د افغانستان د تاریخي ویاړونو یوه ارزښتناکه برخه ده، چې د بلخ د درخشنده اسلامي تمدن د عظمت نښه ګڼل کیږي.
- Julian-G. Albert
-
Mohammad Omar Parwani